TURİZM VE OTELCİLİK PORTALI

AMONYAK:
Havadan daha hafif, renksiz, keskin kokulu, zehirli, aşındırıcı ve alevlenme özelliği olan bir çeşit gazdır. Amonyak Orta Çağda geyik boynuzundan elde edilirdi. Jaseph Priestly, alkali hava dediği amonyak gazını 1774 yılında Amonyum Klorür yani Nişadırı ve kireci ısıtarak elde etti.
Amonyak ve tuzları ticari üretim ve işlemlerde çok geniş bir uygulama alanına sahiptir. Örneğin, gübre yapımında, patlayıcıların imalatında, soğutucularda ve klimalarda kullanılır. Ayrıca sentetik imalatında,ilaç sentezinde, suyun saflaştırılmasında ve çeşitli temizlik ürünlerinde ihtiyaç maddesi olarak kullanılır.

ELDE EDİLİŞİ:
Laboratuarda Sodyum Hidroksitin Amonyum tuzları ile reaksiyonundan elde edilir. Çok miktarda amonyak hava gazı fabrikalarında elde edilir.

ÖZELLİKLERİ:
Yapısı piramit şeklinde olan bir moleküldür. Sıvı amonyak su gibi çözücü özelliğe sahiptir. Moleküler ağırlık 17,031, kaynama noktası -33,35 oC, buhar basıncı 7,78 bar.

SUNUM ŞEKİLLERİ:
Amonyak gazı içinde sıvı gaz bulunan basınçlı tüplerde müşterilere sunulur. Soğutma sisteminde amonyak tipleri altında siyah halka bulunan basınçlı tüplerde müşteriye sunulur.

Tabiatta; Atmosferde ve yağmur suyunda, karbonatta, humusça zengin topraklarda, deniz suyunda, bitkilerde, insan vücudunda ise idrarda bulunur.

Amonyum Tuzları; Bu tuzlar amonyak gazının veya sudaki çözeltinsin, elde edilecek tuzun asidi ile reaksiyona girmesi sonucu elde edilir.
Amonyum Klorür; Nişadır amonyak gazına yada çözeltisine hidrolik asidin etki ettirilmesiyle oluşur. Amonyum klorürü; tıpta, üşütme ve öksürük tedavisinde, kuru pil yapımında, boya imalatında kullanılır.

Amonyum Nitrat: Çok önemli bir azot gübresidir. Nem çekicidir. Gübre olarak imal edilir. Patlayıcı madde yapımında kullanılır.

Amonyum Sülfat: Kömürden gaz ve koklaştırma sonucu bol miktarda elde edilir. Tıbbi amaçlı kullanılır. Monoamonyum da denilen birleşiği kabarma tozu olarak kullanılır. Tuzları ise yanma kağıt imalatında, tekstil ve orman sanayisinde kullanılır.

Temizlik Ürünlerinde Amonyak: Çok amaçlı temizlik malzemelerinde çoğu amonyak içerir. Fırın temizleyicileri, çamaşır deterjanları, cam ve ayna temizleyicileri, halı şampuanları amonyak içerir.
Fırın Temizleyiciler: Fırın temizleyicilerde çeşitli zehirli maddeler bulunmakla birlikte gözle ve ciğerleri son derece tahriş edici amonyak oluşturur. Sprey tüplerdeki fırın temizleyiciler minik asit ve amonyak damlacıklarını kolayca solunabilecek, cilde ve göze temas edebilecek formda havaya dağıttıkları için tehlikelidir.
Çamaşır Deterjanları: Çamaşır ürünlerinin çoğu doğal ortamda ayrıştırılıp geri kazanılmayan malzemeler, fenol, amonyak, naftalin içerir
Mobilya ve Yer Cilaları: Amonyak, yapay kokular, nafta ve damıtılmış petrol ürünleri içerirler.
Cam ve Ayna Temizleyiciler: Su, amonyak, mavi boya karışımlarından elde edilir.
Halı Şampuanları; naftalin, etanol, amonyak içerirler.

TUZRUHU (Hidrolik Asit, Klor)
Hidrojen klorürün (HCl) sudaki çözeltisi olup, klorür asidide denir.
FİZİKSEL ÖZELLİĞİ:
Tuzruhu (hidrolik asit, klor) kuvvetli bir asittir. Oldukça çözücü ve aşındırıcıdır. Berrak, renksiz veya sarı renkte, tüten ve hoşa gitmeyen bir sıvıdır.
? Alkolle çözünür.
? En çok %38lik derişimdedir.
? Bütün aktif metallerle ve bazlarla reaksiyon verir.
KİMYASAL ÖZELLİĞİ:
? Son derece etkili bir yükseltgendir.
? Elektronegatif olan tuzruhunda elektron kazanımı iyonlaşma yada kavalansla olur.
? Hidrojenle doğrudan doğruya birleşerek hidrolorik asit verir. Bu tepkime soğukta yada güneş ışığında gerçekleşirse, büyük miktarda ısı açığa çıkar ve şiddetli bir patlama olur.
? A metallerin bir çoğu iyonlarla birleşir (iyon, kükürt, fosfor).

ELDE EDİLMESİ:
Bir çok yöntemle elde edilmiştir.
Schecle yöntemine göre;
Laboratuarda hidrolik asidin manganezdioksit yada javel suyu veya kalsiyumklorürle yükseltgenmesi yoluyla hazırlanır.
Deacon yöntemine göre;
Klor hidrolik asidin hava oksijeniyle 450 oC de bakır klorürü üstünden yükseltgenmesiyle olur.
Günümüzde;
Bir sodyum yada potasyum klorür çözeltisinin elektrolitinden yararlanılır.

BİRLEŞİKLERİ:
Hidrolik Asit: Klorun hidrojenle doğrudan doğruya tepkimeye girmesiyle olur.
Sodyum Klorür: Klorun doğada en yaygın olarak bilindiği bileşiktir. (NaCl) mutfan yada kaya tuzu.
Oksijenli Bileşikler: Klorun dolaylı elde edilen oksijenli bileşikleri vardır. Kolayca bozulan bu bileşikler etkin, yükseltgen ve klorürleyicilerdir.
Hipoklorüz anhidrat: 4 oC de sıvılaşan sarı renkli bir gazdır. Hidropen fosfor ve benzin gibi oksijenle birleşmeye yatkın, tepkimeye girince ayrışır.
Javel Suyu: Klorun, sodyum hidroksit üzerine etkimesiyle oluşan sodyum klorür ve sodyum hipokloriz karışımıdır. Renk giderici olarak kullanılır.
Kireç Kaymağı (CaOCl2): Sönmüş kireç üzerinde klor geçirilmesiyle elde edilir. Mikrop öldürücü olarak kullanılır.
Klor dioksit (Cl2O): Klor ve oksijenden oluşan bir gazdır. 60 oC de patlar.

KULLANIMI:
? Tıpta tedavi alanında yakıcı özelliğinden dolayı gaz halinde kullanılır.
? Sanayide geniş ölçüde kullanılır.
? Metallerin temizlenmesinde, lehimcilikte, ecza ve organik madde imalatında, alüminyum oksit imalatında, deniz suyundan magnezyum çekilmesinde, klorür tuzlarının elde edilmesinde, cevher muamelelerinde ve boyların üretiminde kullanılır.

Mide suyunda da vardır. Hidrojen klorürü, nemli havada sis meydana getiren seda çok çözüne bilen, aşındırıcı olmayan renksiz bir gazdır. Hidrojen klorür -83 oC de kaynar. -11 oC de ise katılaşır. Hidrolik asidi elde edebilmek için önce hidrojen klorür gazı elde etmek gerekir.
1- Hidrojen klorür, sodyum klorür tuzuna sülfat asidi etki ettirmekle elde edilir.

2NaCl + H2SO4 ? Na2SO2 + HCl

2- Kükürt dioksit ve oksijen karışımlarının sodyum klorüre etkisiyle elde edilir.

SO2 + ½ O2 + H2O +NaCl ? Na2SO4 + HCl
3- Doğrudan elementlerinden elde edilir. Hidrojen ve klor gazı karışımı uygun katalizörlerle reaksiyona sokulur. Reaksiyon şiddetlenir. Hidrojen klorür gazı genellikle sudaki çözeltisi olan hidrolik asit halinde kullanılır.
Türkiye? de hidrojen klorür, İzmir kloralkali fabrikalarında büyük ölçüde üretilmekte ve üretilen miktar ihtiyacı karşılamaktadır.