TURİZM VE OTELCİLİK PORTALI

Dünyada ve ülkemizdeki sanayileşmeye ve teknolojik gelişmelere paralel olarak özellikle iş yerlerinde çalışan kişilerin güvenliği ile ilgili bir takım sorunlar ortaya çıkmıştır. Bir takım tedbirleri önceden alarak iş yerlerini güvenli hale getirmek gerekmektedir. İşçilerin iş kazalarına uğramalarını önlemek amacıyla güvenli çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemler dizisine İş Güvenliği denir.

 

 İş Güvenliğinin Amacı

• Çalışanlara en yüksek sağlıklı ortam sunmak,
• Çalışma koşullarının olumsuz etkilerinden onları korumak,
• İş ve işçi arasında mümkün olan en iyi uyumu sağlamak,
• İşyerlerindeki riskleri tamamen ortadan kaldırmak ya da zararları en aza indirebilmek,
• Oluşabilecek maddi ve manevi zararları ortadan kaldırmak,
• Çalışma verimini artırmak.

 

İşçi Sağlığı

Bütün mesleklerde çalışanların sağlıklarını sosyal, ruhsal ve bedensel olarak en üst düzeyde tutmak, çalışma koşullarını ve üretim araçlarını sağlığa uygun hale getirmek, çalışanları zararlı etkilerden koruyarak işin ve çalışanın birbirine uyumunu sağlamak üzere kurulmuş bir tıp dalıdır.

 

İş Yeri Düzeni Bakımından (Temizlik)

İşyerinin iyi bir şekilde düzenlenmesinin o iş yerinde çalışanların moralini yükselttiği,işin verimini arttırdığı ve çoğu iş kazalarını önlediği bilinen bir gerçektir.Her iş yerinin tertip, düzeninin iyi olması ve bu hâlin devamlı kalmasını sağlayıcı bir plân ve program bulunmalıdır. Bunun için düzensizliği yaratan sebep ve şartlar giderilmeli, belli bir düzen kurulmalı, sonra da bu düzenin devamı günlük takip ve kontrollerle sağlanmalıdır. Bir iş yerinde temizlik, düzen iş kazalarının çoğunu önleyen önemli bir etkendir. Kurulu düzenin ve arzulanan temizliğin yeterli ve devamlı olması yapılacak günlük çalışma ve kontrollerle mümkündür. Günlük çalışmalarla aşağıdaki yerlerde ve hizmetlerde düzen ve temizliğin sağlanmış olması morali yükseltir, verimi artırır.

 

Bunun için;

? Çalışan takım, tezgâh ve makine, işin tamamlanmasından sonra mutlaka temizlenmelidir, kullanılan aletler yerine konmalıdır.

? Çalışma sırasında çalışılan alanın ve çevrenin kirlenmesine engel olunmalı, bu alanlar mümkün olduğu kadar temiz tutulmalıdır.

? İş yerlerinde temizliği en iyi şekilde yapabilecek vasıflara sahip temizlik araç ve gereçleri bulundurulmalıdır (saplı süpürge, kürek, paspas, fırça,elektrikli süpürge ve parlatıcılar gibi) iş yeri özelliğine göre deterjan, özel ilâç vb. temizlik araç ve gereçleri de bulundurulmalıdır.

? İş yerinin içinin yanı sıra dış çevre temizliğinin de yapılması gerekir.

? İş artıkları ve çöplerin toplanarak ortamdan uzaklaştırılması için gerekli tedbirler alınmalıdır.

? Çalışanların kayarak düşmelerine sebep olabilecek yağ, mazot gibi petrol ürünleri ile karpuz, kavun, muz vb. kabuklu yiyeceklerin hemen temizlenmesi gerekir.

? Özellikle gıda maddelerinin üretildiği iş yerlerinde tüzük ve yönetmeliklerde belirtilen temizlik kurallarına mutlaka uyulmalıdır. Bu gibi iş yerlerinde fare, böcek vb. zararlı hayvanlara karşı yeterli ilâçlama yapılmalıdır.

? Çalışanların temizlik kurallarına sürekli uymalarını sağlamak için basılı broşür yayımlanması ve uyarıcı levhaların iş yerlerinin görülür kısımlarına asılması gerekir.

? İş yerlerinde yatakhane, yemekhane, banyo, duş, wc. vb. yerler ile sosyal faaliyetlerin yapıldığı toplu olarak bulunulan yerler çabuk kirlenebilen yerlerdir. Bu gibi yerlerin temizliğine dikkat edilmelidir.

? Temizlik ve tertip kurallarına uymayanlar ikaz edilmeli gerekirse sorumlulara bildirilmelidir

 

El Aletleri Bakımından

İş yerlerinde elektrikli alet ve makinelerin dışında el becerisine dayalı olarak kullanılan aletler, el aletleridir. Özellikle küçük iş yerlerinde meydana gelen iş kazalarının hemen çoğu el aletlerinin iyi kullanılamaması veya aletlerin kullanılamayacak şekilde arızalı ve yıpranmış olmalarından kaynaklanmaktadır.El aletlerinin kullanılması sırasında meydana gelen iş kazalarına karşı alınabilecek tedbirler şöyle sıralanabilir:

? Yapılacak işe uygun alet seçilmelidir.

? Aletler temiz tutulmalıdır. Onları kullanmadan önce kontrol edip, vurma aletlerinin başları mantarlaşmış veya çapaklaşmışsa, bunları taşlanıp tamir edilmelidir.

? Sapları kıymıklaşmış, kırılmış veya gevşemişse, aleti kullanmadan önce bunlar değiştirilmelidir.

? Her aletin kendine ait depolama yeri olmalıdır. Aletler yerlerine konulmalı, çalışanların veya başka birisinin üstüne düşebilecek veya ayağına takılabilecek bir yerlere bırakılmamalıdır.

? Özellikle keskin ve sivri uçlu olan aletleri ceplerde taşımak tehlikelidir.Bu nedenle bir alet çantası kullanılmalıdır.

? Herhangi bir el aleti üstüne gereğinden fazla basınç veya kuvvet tatbik edilmemelidir.

? Parçaların fırlamasına sebebiyet verecek yontma ve buna benzer diğer bir işi yaparken emniyet gözlüğü kullanılmalıdır.

? El aletleri sürekli bakım isteyen aletler olduğu için hemen her işin başlangıcında ve bitiminde bu aletlerin sağlamlığı kontrol edilmelidir.

? Tezgâh üzerinde sadece gerekli olan takım ve aletlerin bulundurulmasına ve bunların belirli yerlerde olmasına özen gösterilmelidir. (Örneğin; tezgâh üzerinde, ölçme ve markalama aletleri bir bölümde, kaba aletler başka bir bölümde, sürekli ve ara sıra kullanılacak olanlar ise farklı yerlerde bulundurulmalıdır.)

 

Atölyelerde Bulunan El Aletleri

? Kesici aletler,

? Vurma aletleri,

? Sıkıştırma aletleri,

? Ölçme ve kontrol aletleri,

? Markalama aletleridir.

Sınıflandırması yapılan bu aletlerin kullanma şekillerini bilmek ve buna göre uygulama yapmak gerekir.

 

 Tüm Takım Tezgâhları ile İlgili Ortak Güvenlik Önlemleri

 

 Genel Güvenlik

• Yapılması Gerekenler

? Bir işe başlamadan önce, gerekli olan mesleki yeterliliği tam olarak almış olmalıdır.

? Kullanılacak olan tezgahların özelliklerini ve çalışma prensiplerini tam olarak bilmelidir.

? Tezgah kullanırken bütün dikkatini ona vermelidir. Başka bir şeyle veya birisiyle ilgilenilmemelidir.

? Kullanılan tezgahların elektriksel problemleri olmamalıdır.

? Tezgah üzerinde herhangi bir arıza meydana gelmiş veya tezgah bakım görmekte ise üzerine mutlaka uyarıcı bir levha konulmalıdır.

? Tezgahların hareketli kısımlarına yaklaşırken dikkatli ve uyanık olunmalıdır.

? Tezgahların başlarına uyarı levhaları asılmalıdır.

? Şüpheli konular daima yetkiliye sorulmalıdır.

? İş için en uygun takımlar kullanılmalıdır.

? Yıpranmış ve körleşmiş takımlar hemen değiştirilmelidir.

? Kullanılmayan takım ve malzemeler, iş masası üstünde bırakılmamalıdır.

? Atölye içindeki geçit ve pasajlar, makinelerin çevreleri her zaman temiz ve düzenli tutulmalıdır.

• Yapılmaması Gerekenler

? Atölyeler içinde asla koşulmamalıdır.

? Yetkili kişilerden izin alınmadan malzeme ve makinelere dokunulmamalıdır.

? Tezgâh çalışırken başından uzaklaşılmamalıdır.

? Basınçlı hava doğrudan ne kendimize ne de başkasına tutulmamalıdır.

Basınçlı hava tehlikelidir ve öldürücü olabilir.

? Kullanılmadığı zamanlar vinç çengelleri, tezgâh ve çevresi üzerinde bırakılmamalıdır.

 

Kişi Güvenliği

 

• Yapılması Gerekenler

? Küçük bile olsa her olay derhâl amire bildirilmelidir.

? Koruyucu gözlük takılmalıdır.

? Koruyucu ayakkabı giyilmelidir.

? İş başında iş elbiseleri mutlaka giyilmeli ve düğmeleri ilikli olmalıdır.

? Gömleklerin kolları ya ilikli olmalı ya da kıvrılmalıdır.

? Saçlar kısa kesilmiş olmalı, gerekiyorsa koruyucu şapka giyilmelidir.

? Tezgâh çalıştırılmadan önce bütün koruyucuların yerlerinde ve iş görebilecek durumda olmaları sağlanmalıdır.

? Tezgâh çalıştırılmadan önce, tezgâhın ve çevresinin temizlik kontrolü yapılmalıdır.

? Keskin kenarlı parçalara, çapak ve pürüzlere dikkat edilmelidir. Bitmiş iş

parçaları çapaklı ve keskin kenarlı bırakılmamalıdır.

? Her zaman uygun anahtar kullanılmalıdır. Ağzı bozuk anahtar veya takım kullanılmamalıdır.

? Çekiç başlarının gevşek olmamasına dikkat edilmelidir.

? Bir parça, vinç ile kaldırılırken güvenli bir uzaklıkta durulmalıdır.

 

• Yapılmaması Gerekenler

? Çalışırken parmaklarda yüzük, kolda saat bulundurulmamalıdır.

? İş elbiselerinin ceplerinde keskin veya sivri uçlu takım bulundurulmamalı ve taşınmamalıdır.

? Tezgâhın çalışması tamamen durmadan koruyucular kesinlikle açılmamalıdır.

? Tezgâhın kesme sıvısında el yıkanmamalı veya yabancı madde atılmamalıdır. Aksi hâlde sıvı kirlenmiş ve özelliği bozulmuş olur.

? Madenî taşlar çıplak elle temizlenmemeli ve toplanmamalıdır. Bu iş için fırça ve çengel kullanılmalıdır.

? Ağır parçalar tek başına elle kaldırılmamalıdır. Ya kaldırma aracı kullanmalı ya da yardım istenmelidir.

? Eğe ve benzeri takımlar, sapsız olarak kesinlikle kullanılmamalıdır.

? Çalışan tezgâhın üstüne gereğinden fazla eğilmemeli ve tezgâha dayanılmamalıdır.

 

 Tezgâh ve Cihaz Güvenliği

 

·    Yapılması Gerekenler

? Tezgâh çalıştırılmadan önce onun nasıl durdurulacağı bilinmelidir.

? Tezgâh çalıştırılmadan önce yağ seviyesi kontrol edilmelidir.

? Tezgâh çalıştırılmadan önce doğru dönüş yönünün ne tarafa olduğu mutlaka kontrol edilmelidir.

? Tezgâh üzerinde yıpranmış ve hasara uğramış somun, cıvata ve benzeri parçalar varsa yenileriyle değiştirilmelidir.

 

·    Yapılmaması Gerekenler

? Tezgâhın çalışması ve özellikleri tam olarak öğrenilinceye kadar, o tezgâhta çalışmaya teşebbüs edilmemelidir.

? Tezgâh çalışır durumda iken dönüş yönünü ve devrini değiştirmeye teşebbüs edilmemelidir.

? Tezgâh üzerinde başkasının işi varken o iş kurcalanmamalıdır.

Başkalarının işine kesinlikle karışılmamalıdır.

 

Koruyucu Araçlar

Solunum Sisteminin Korunması

Sanayide kullanılan maddelerden bir kısmı, belirli yerlerde çalışanlar için zehirli etki gösterir. Solunum, sindirim, sinir sistemlerinde hastalık yapabilir. Ayrıca solunum sisteminde tahribat yapan önemli bir zararlı madde de tozdur. Solunum sisteminin bu zararlı etkilerden korunması için solunum sistemi koruyucuları kullanılmalıdır. Solunum cihazlarının iki ana türü vardır;

• Ortamda solunan havayı temizleyen solunum cihazı,
• Temiz hava sağlayan solunum cihazı.

Havayı temizleyen solunum cihazları, soluduğumuz havadaki parçacıkları filtreleyerek tehlikeli maddeleri temizler.Toz zerreciklerini, metal zerreciklerini, sisi, dumanı solunum havasından filtre ederek kişiye temiz hava sağlar. Bunlar çeyrek, yarım ve tam yüz maskeleridir.

Temiz hava sağlayan solunum cihazları, çalışana bir hortum yardımıyla hava tüpünden sıkıştırılmış temiz hava sağlar.Bu işlem yüze sımsıkı oturan cihazlar yardımıyla yapılır.

 

 Vücudun Korunması

Vücudun korunması sırasında kullanılacak koruyucu araçların işyeri şartları ile yapılan işin özelliğine uygun olmasına özen gösterilmelidir.

 

·    Ellerin Korunması

Çalışma hayatında, özellikle de sanayide en çok eller yıpranmaktadır. Eldivenler eli veya elin herhangi bir yerini tehlikelere karşı koruyan kişisel koruyucu bir donanımdır. Aynı zamanda ön kol ve kolun bir bölümünü de koruyabilir.Eldivenler kendi içinde başka risk oluşturmadan riskten korumayı sağlayabilmelidir.

 

El için sayılabilecek riskler aşağıdaki gibi olabilir:

? Mekanik riskler

? Termal riskler

? Kimyasal ve biyolojik riskler

? Elektrik riskleri

? Titreşimler

 

Eldiven seçimi ve kullanımı sırasında dikkat edilecek bazı noktalar şunlardır:

? Eldiven temiz ele giyilmelidir

? Eldiveni takarak dokunma ve eli kavrama açısından test edin.

? Ele uygun ölçüde eldiven kullanılmalıdır.

? Unutmayın, eldivenler, bir kimyasal maddeye karşı koruma sağlarken başka bir kimyasal maddeye karşı yeterli koruma sağlamayabilir.

? Eldiven eli terletmemelidir. Aksi takdirde kullanım zorluğu yaratır.

? Her kullanımdan önce delik, yıpranma ve yırtıkları kontrol edin.

? Bulaşık eldiveni kullanmayın. Böyle eldivenler hiç kullanılmamasından daha tehlikelidir.

 

·    Gözlerin Korunması

Göz koruyucuları, gözleri zararlı ışınlardan, çeşitli yabancı maddelerden ve darbelerden korurlar. Güvenlik gözlüklerinde kullanılan çerçeveler, günlük hayatta kullandıklarımızdan daha sağlam ve ısıya karşı dayanıklı olur.

 

Gözlerin korunmasında kullanılan gözlüklerden bazıları şunlardır;

- Toz gözlüğü – Yarı açık koruyucu gözlük

- Bükülebilir çerçeveli gözlük – Asit gözlüğü (camdan yapılmış)

- Kaynakçı gözlüğü – Darbelere dayanıklı gözlük

 

·    Başın Korunması

Kafa koruyucular, baretler ya da kasklar, başı darbelere karşı kabuk aracılığıyla korurlar. Darbelerin şiddetini de süspansiyon görevi yapan içlik aracılığıyla yayıp düşürürler.Kabuğun kalınlığı (plastiği) 2mm? den aşağı olmamalıdır.

? Baretler;1m yükseklikten düşürülen 5,0 KN kuvvete dayanabilmelidir.

? Çatlak, çizik vb. baretler kesinlikle kullanılmamalıdır.

? Baret darbe aldığı zaman değiştirilmelidir.

? Kaynak yapılan yerlerde kullanılan baretler 3 yılda bir değiştirilmelidir.

 

·    Ayakların Korunması

Çalışırken ayakların delinmeler ve darbeler başta olmak üzere çeşitli risklerden korumak gerekir. Çalışma dışı zamanlarda giyilen ayakkabılara özen gösterilirken, çalışma sırasında giyilecek ayakkabılar ihmal edilmektedir.Oysa 8 -10 saat boyunca giyilecek bu ayakkabılarda bazı özellikler olmalıdır.Ezilmelere karşı parmakları koruyan metal uçlu koruyuculu ayakkabılar giyilmelidir.Yapılan denemelerde bu koruyuculu ayakkabıların beş tonluk yük altında bile ayakları koruduğu görülmüştür.

 

İş Elbisesi

Koruyucu elbise, kişisel elbiselerin yerini alan ve bir veya daha fazla tehlikeye karşı koruyan elbiselerdir.

 

İş elbiselerinin bazıları şunlardır;

- İş önlükleri – Yağmurluk

- Tulum – Kimyasal risklere karşı koruyucu elbise

- Kaynakçı önlüğü – Isı ve alevden koruyucu elbiseler

 Makinelere Takılan Koruyucu Aparatlar

Makine ve tezgâhlarda parça ve talaş fırlaması, taş patlaması, hareketli aksama el, kol

kaptırılmasını engellemek ve elektrik akımından korunmak üzere kullanılan koruyucular

makine koruyucu aparatlarını teşkil eder Ülkemizde meydana gelen iş kazalarının yaklaşık ? 21?inin makine kazaları olduğu tespit edilmiştir.

 

Başlıca koruyucular

a.Elektrikli koruyucular

b.Elektronik koruyucular

c.Mekanik koruyucular

 

Koruyucu aparatların temel prensipleri

- Tehlike, işten uzaklaştırılmalıdır. – Etraftakileri korumalıdır.

- Tehlikeden korunmalıdır. – Verimi artırmalıdır.

- Kullanıcıyı korumalıdır. – İyi monte edilmelidir.

 

Binalarda Güvenliği Tehdit Edici Unsurlar

• Sıhhi Tesisatlar
  • Temiz Su Tesisatı

Günümüzde modern insan içme, temizleme ve temizlenme ihtiyaçları için kullandığı suyu arıtıp dezenfekte ettikten sonra kullanmaktadır. Temiz su tesisatı, soğuk ve sıcak su olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.

• Pis Su Tesisatı

Binalarda kullanılan pis ve kirli suların insan sağlığına zararlı olmaması için hem kimyasal, hem organik madde açısından arıtılarak şehir kanalizasyon şebekesine verilmesini sağlayan sisteme denir. Bina içi pis su tesisatında ara bağlantı parçası olarak kurşun boru ve PVC boru

Kullanılması uygun olur.

• Elektrik Tesisatları

Bina içi elektrik tesisatı, sıva üstü ve sıva altı olmak üzere iki şekilde yapılır.

Elektrik tesisatı TSE standartlarında belirtilen malzemeler kullanılarak yapılmalıdır.

• Elektrik Enerjisi

Elektrik, bir enerji dönüşümü sırasında ortaya çıkar. Kömür, petrol ve nükleer tepkilerden elde edilen ısı ya da akarsuların gizli enerjisinin harekete dönüşmesi ile elektrik enerjisi elde edilir.

 

Evlerde Kullanılan Elektrik Enerjisi ve Elektrikli Aletler

Teknolojinin gelişmesi ile evlerde kullanıla ev aletleri artmıştır. Bunlardan bazıları şunlardır: televizyon, buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makinesi, ocaklı fırın vb. Elektrikli aletlerin kullanımı esnasında dikkat edilecek hususlar şunlardır,

• Düşük voltajla kullanılmamalı,
• Temizlik, bakım ve onarımlar aksatılmamalı,
• Nemli ortamlardan korunmalı,
• İletkenlerde sıyrık ve zedelenme bulunmamalı,
• Arıza halinde mutlaka yetkili servislere tamir ettirilmeli,
• Kullanmadan önce mutlaka talimatnamesi okunmalıdır.

 

 Sigortalar

Elektrik besleme hatlarını fazla yüklerden ve kısa devre akımlarından koruyan, elektrik  enerjisi ile çalışan alıcıların ve insanların güvenliklerini sağlayan elektrik emniyet malzemesidir. Günümüzde emniyetli olması ve değiştirmeye gerek duyulmamasından dolayı

Otomatik sigortalar kullanılmaktadır.

 

Topraklama ve Önemi

Elektrikli alet (gövde) ile toprak arasında yapılan bağlantıya denir. Elektrikli aletlerin topraklanması kullanmayı güvenli kılan en uygun yoldur. Alet içinde herhangi bir arıza veya kısa devre varsa akım metal gövdeden topraklama iletken ile toprağa doğru akıtılır.

 

Aydınlatma

Verimli bir çalışma yapılabilmesi için çalışma ortamında uygun aydınlatma sağlanmalıdır.

Aydınlatma türünün seçimi;

a.) Doğal Aydınlatma b.) Yapay Aydınlatma

Doğal aydınlatma güneş ışığı ile yapılır. Yapay aydınlatma ışık kaynakları kullanılarak yapılır.

 

 Isıtma ve Havalandırma Tesisatları

Geçmiş yıllardan günümüze kadar oturulan yerlerin ısıtılması hep insanları meşgul etmiştir. Teknolojinin ilerlemesi ve elektriğin bulunmasıyla birlikte sobaların yerini kaloriferler ve klimalar almıştır.

Isıma Araçları

• Taşınabilir ısıtma araçları; elektrik sobaları, gaz sobaları, havagazı sobaları
• Sabit ısıtma araçları; şömine, sobalar, kat kalorifer cihazı, buhar kazanları

 

KAYNAK

MEB MEGEP KİŞİSEL GELİŞİM İŞ GÜVENLİĞİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI ANKARA 2006